Mieszkanie przyjazne dla seniora

Nieubłagane fakty są takie, że wraz z upływem lat obniża się ogólna sprawność i wydolność człowieka, m.in. słabnie siła mięśniowa w kończynach dolnych, pojawiają się zaburzenia chodu, pogarsza się wzrok, słabnie pamięć. W starszym wieku, większość osób cierpi też na różnego rodzaju choroby przewlekłe, a także stosuje liczne związane z tym leki. To wszystko sprawia, że seniorom coraz trudniej jest zaspokajać swe codzienne potrzeby i wykonywać podstawowe czynności. Co więcej, z wymienionych wyżej powodów, istotnie rośnie też w starszym wieku ryzyko upadków i urazów, których konsekwencje mogą być dla seniorów bardzo dotkliwe (hospitalizacja, niepełnosprawność, a nawet śmierć).

Z danych epidemiologicznych wynika, że upadki osób starszych najczęściej zdarzają się im we własnym mieszkaniu lub jego najbliższym otoczeniu (np. wskutek potknięcia, poślizgnięcia, zasłabnięcia czy zachwiania równowagi). Eksperci zaliczają do typowych tego typu zdarzeń m.in. upadek ze schodów i stopni, upadek z łóżka, upadek z krzesła czy też upadek na lodzie i śniegu. Z badań wynika, że upadki zdarzają się corocznie około jednej trzeciej osób powyżej 65 roku życia. Niestety, po 85 roku życia jest znacznie gorzej.

Biorąc pod uwagę skalę i powagę problemu, a także obecne trendy demograficzne, nie powinno nikogo dziwić, że w Polsce pojawia się coraz więcej inicjatyw, mających na celu podniesienie świadomości społecznej w kwestii upadków osób starszych – ich konsekwencji, czynników ryzyka, a także sposobów zapobiegania. Jedną z takich inicjatyw jest publikacja poradnika pt. „Cechy bezpiecznego mieszkania seniora”, który został opracowany przez dwójkę architektów – Agnieszkę i Jana Cieśla – w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.

„Współczesny człowiek spędza w budynkach ponad 90 proc. swojego czasu. U osób starszych, nieaktywnych zawodowo, znakomita większość wspomnianego czasu przypada na pobyt w mieszkaniu. Warunki zamieszkania, wygoda oraz bezpieczeństwo w mieszkaniu bezpośrednio przekładają się na ich kondycję zdrowotną” – podkreślają Agnieszka i Jan Cieśla w poradniku.

Jakie zatem konkretne rozwiązania należy zastosować w mieszkaniach, aby stały się one maksymalnie bezpieczne i przyjazne dla seniorów?

Zacznijmy od podstawowej kwestii, a więc bezpieczeństwa. Eksperci podkreślają, że do bezpiecznego poruszania się konieczne są:

- Wystarczająca ilość miejsca, adekwatna do sposobu poruszania się (na własnych nogach, o kulach, na wózku)

- Brak przeszkód na podłodze (progi, krawędzie dywanów, luźne przewody)

- Stabilna, nieśliska nawierzchnia podłóg

- Możliwość podparcia się (np. zamocowane na ścianach poręcze, uchwyty)

- Dobre oświetlenie i kontrastowe kolory powierzchni poziomych, a także pionowych elementów wyposażenia

- Najczęściej używane sprzęty i elementy wyposażenia powinny znajdować się na wysokości niewymagającej schylania oraz być dostępne zarówno dla osoby stojącej jak i siedzącej (np. na wózku inwalidzkim)

- Klamki, przełączniki oświetlenia, najczęściej używane przedmioty na wysokości ok. 80 cm

- Gniazda elektryczne, dostęp do często używanych przedmiotów (szuflady, szafy) nie wyżej niż 120 cm i nie niżej niż 40 cm

- Siadanie, wstawanie i przesiadanie się powinno odbywać się przy zapewnieniu stabilnego oparcia dla rąk i nóg, a także dobrego oświetlenia, zapewniającego właściwą ocenę odległości.

Kolejnym elementem jest bezpieczna obsługa sprzętów i wyposażenia mieszkania, którą można zapewnić poprzez:

- Zapewnienie elektrycznego oświetlenia oraz elektrycznej kuchni

- Ogrzewanie centralne (zamiast otwartych palenisk)

- Zastosowanie trudnopalnych i nietoksycznych (nie wydzielających szkodliwych substancji) materiałów wykończeniowych oraz sprzętów w różnych wnętrzach mieszkania

- Obłe krawędzie mebli i klamek.

Bezpieczne mieszkanie powinno też umożliwiać wykrycie różnego rodzaju zagrożeń oraz szybkie wezwanie pomocy:

- Zaleca się zastosowanie czujników zalania, dymu lub ognia podłączonych do instalacji alarmowych

- W mieszkaniu powinny się znaleźć środki łączności umożliwiające nagłe wezwanie pomocy w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia (przynajmniej telefon, najlepiej stacjonarny, przyciski alarmowe w różnych pomieszczeniach).

Autorzy poradnika podkreślają, że oprócz rozwiązań technicznych, bezpieczeństwo seniorów wydatnie zwiększają też rozwiązania czysto organizacyjne, takie jak: regularne kontakty z sąsiadami i rodziną, czy też przekazanie kluczy do mieszkania zaufanej osobie w sąsiedztwie. Pomocne może się też okazać przechowywanie w widocznym miejscu zestawu najważniejszych informacji - o stanie zdrowia, przyjmowanych lekach, osobach kontaktowych, etc.

Mieszkanie dla seniora: komfort i łatwość utrzymania

Bezpieczeństwo to podstawa, ale do tego by mieszkanie było naprawdę przyjazne dla seniora konieczne jest jeszcze zadbanie o dwie rzeczy: wygodę oraz łatwość utrzymania. O co chodzi?

„Mieszkanie wygodne to inaczej mieszkanie komfortowe, ułatwiające prowadzenie zdrowego trybu życia, zgodnie z naszymi potrzebami. Na komfort składa się kilka aspektów: komfort termiczny, komfort akustyczny, komfort świetlny i komfort olfaktoryczny” – podkreślają architekci.

Wyjaśnijmy, że w przypadku komfortu termicznego chodzi m.in. o możliwość regulacji temperatury w poszczególnych pomieszczeniach.

Jeśli chodzi o komfort akustyczny, to można go zapewnić – z jednej strony poprzez ograniczenie hałasu, a z drugiej także przez redukcję pogłosu (czyli niekontrolowanych odbić dźwięku). Może w tym pomóc wiele różnych rozwiązań technicznych, m.in. szczelne okna albo specjalne materiały pochłaniające dźwięk.

Komfort optyczny pozwalają zapewnić: dostępność naturalnego światła dziennego (im więcej tym lepiej, oczywiście z możliwością regulacji poprzez żaluzje czy zasłony), a także oświetlenie sztuczne dostosowane do czynności wykonywanych w danym miejscu (poza tradycyjnymi lampami i lampkami, zalecane jest też automatycznie włączające się oświetlenie głównych ciągów komunikacyjnych w mieszkaniu, poprowadzone w miejscu zetknięcia ścian i podłóg, które ułatwia np. przejście w nocy z sypialni do toalety).

Komfort olfaktoryczny to zadbanie o jakość powietrza wewnątrz mieszkania, poprzez regularne wietrzenie, wentylację mechaniczną, odkurzanie, etc.

Jeśli chodzi o łatwość utrzymania mieszkania (sprzątanie, konserwacja, opłaty, media), to kluczowe znaczenie ma jego rozmiar.

„Zalecamy by mieszkanie dla pojedynczej osoby starszej miało powierzchnię nie większą niż 55 m kw., zaś dla pary nie więcej niż 70 m kw. Powinien być to lokal maksymalnie 3-pokojowy” – rekomendują Agnieszka i Jan Cieśla.

Łatwość utrzymania zwiększają też nowoczesne, bezobsługowe instalacje (zwłaszcza ciepłownicze, wodociągowe i oświetleniowe), odpowiedni rodzaj materiałów wykończeniowych (m.in. łatwe do mycia i odkurzania), a także ograniczenie ilości przedmiotów (zwłaszcza zbędnych) w mieszkaniu.

Omawiany w tym artykule poradnik został wydany w ramach projektu „Edukacja zdrowotna w profilaktyce urazów i promocji bezpieczeństwa”, który realizuje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny. Projekt ten jest finansowany z budżetu Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 (w ramach celu operacyjnego nr 5 o nazwie „Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się”).

Wiktor Szczepaniak dla zdrowie.pap.pl