Dlaczego zachowanie przerw pomiędzy posiłkami jest takie ważne?

Spożywanie odpowiednio zbilansowanych posiłków, z zachowaniem regularności oraz odstępów pomiędzy nimi, stanowi fundament zaleceń dietetycznych przy cukrzycy czy insulinooporności. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na samą podstawę, a mianowicie spożywanie pełnoprawnych, pełnowartościowych posiłków. Zamiast ciągłych przekąsek samo w sobie gwarantuje ochronę przed groźnymi epizodami hipoglikemii! Co za tym idzie, zapobiega także następującym po nich, w wyniku napadów wilczego apetytu, gwałtownym wyrzutom glukozy i insuliny do krwi. Gospodarka węglowodanowa jest w efekcie uspokojona i wyregulowana.

Nie trzeba dodawać, że dojadanie pomiędzy posiłkami w głównej mierze jednoznaczne jest z przyjmowaniem gęstoenergetycznych, najczęściej też po prostu węglowodanowych przekąsek. Cukierek, ciasteczko, chrupki? Nawet zwykły owoc – oczywiście bardzo korzystny dla zdrowia, również dla glikemii – pod warunkiem, że odpowiednio wkomponowany w posiłek. Wszystkie te produkty, spożywane wtedy, kiedy od jedzenia powinniśmy mieć przerwę, skutkują jednym i tym samym – gwałtownym skokiem cukru. Co więcej, często następuje on w momencie, w którym poziom glukozy po pełnym posiłku nawet nie zdążył się jeszcze odpowiednio obniżyć!

Takie mechanizmy ogromnie nasilają oporność tkanek na insulinę, która stanowi mechanizm adaptacyjny organizmu do ciągłego narażania go na hiperglikemię. Pamiętajmy, że jednym z głównych celów terapii cukrzycy jest zwiększanie insulinowrażliwości, a do tego niezbędny jest okres postu pomiędzy okresami jedzenia.

Istnieje ogromnie ważny dla prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego odruch wprawiający w ruch jego mięśnie gładkie. Jest niezależny od naszej woli, ale jak najbardziej zależny od naszej higieny jedzenia – a konkretnie zachowania postu pomiędzy posiłkami.

Migrujący kompleks mioelektryczny (MMC) to nasza „miotła” jelitowa, której działanie regulowane jest przez układ nerwowy. Nazywany jest potocznie właśnie w ten sposób, ponieważ odpowiada za sprzątanie naszego przewodu pokarmowego – „wymiata” zalegające resztki pokarmowe oraz bakterie, zapobiegając przed ich nadmiernych rozrostem w jelicie cienkim (SIBO), a także przed nieprzyjemnymi dolegliwościami trawiennymi.

Uruchamia się pomiędzy posiłkami – około 90 minut po jedzeniu. Kluczową kwestią, żeby doszło do aktywacji kompleksu, jest właśnie czas. Niezbędnym elementem jest zachowanie całkowitego postu pomiędzy kolejnymi posiłkami!

Dzięki jego aktywności w okresach głodzenia resztki pokarmu ulegają przesunięciu w dalsze części przewodu pokarmowego. Powstawanie MMC jest stymulowane przez nerw błędny. Występuje nawet zjawisko kliniczne zwane cukrzycową neuropatią autonomiczną. Polega ona w uproszczeniu na upośledzeniu przewodnictwa nerwowego w obrębie włókien przywspółczulnych.

Fizjologicznie włókna przywspółczulne pobudzają motorykę żołądka, zaś współczulne ją hamują. Dlatego też utrata napięcia nerwu błędnego i przewaga układu współczulnego są powiązane z zaburzeniem, a konkretnie ze zmniejszeniem częstości skurczów żołądka.

Dodatkowo uwalnianie motyliny pozostaje pod kontrolą nerwu błędnego. Jest ona silnym czynnikiem wywołującym skurcze w górnym odcinku przewodu pokarmowego. Odpowiada za wzmocnienie i indukcję aktywności MMC III fazy, która ma największe znaczenie dla pasażu pokarmu.

To, co wyraźnie wpływa na rozwój neuropatii, to niekontrolowana hiperglikemia, wahania glikemii, hipoglikemia, hiperinsulinemia. Wykazano, że hiperglikemia przyczynia się do spowolnienia opróżniania żołądka zarówno u osób zdrowych, jak i chorych na cukrzycę. Stany hiperglikemii wiążą się z występowaniem zmniejszenia częstości skurczów dna żołądka, zmniejszeniem fali perystaltycznej, indukcją nieprawidłowego rytmu skurczów mięśniówki. Tworzy się także swojego rodzaju błędne koło. Wszystkie te zaburzenia sprzyjają nieprawidłowemu wydzielaniu hormonów przewodu pokarmowego. Zaleganie pokarmu w żołądku i zwolnione jego opróżnianie po posiłku skutkuje z kolei opóźnieniem wchłaniania węglowodanów, nawet jeśli jest ona prawidłowa i dobrze zaplanowana, z uwzględnieniem zapotrzebowania pacjenta (na podstawie ilości wymienników węglowodanowych i wymienników białkowo-tłuszczowych).

Dalsze zaburzenia także odgrywają tu istotną rolę. Sytuacja upośledzonej motoryki przewodu pokarmowego, zahamowanie produkcji hormonów stwarza korzystne warunki do kolonizacji bakterią Helicobacter pylori. Zakażenia te są podłożem wielu dalszych problemów zdrowotnych, włączając w to zaburzenia wchłaniania oraz wrzody.

Ścisły związek gospodarki glukozowo-insulinowej z funkcjonowaniem przewodu pokarmowego to zdecydowanie temat, na który powinniśmy zwracać uwagę, zwłaszcza w obliczu coraz częściej sygnalizowanych przez pacjentów dolegliwości trawiennych. Dbanie o prawidłowe działanie przewodu pokarmowego jest fundamentalne nie tylko dla naszego komfortu fizycznego i psychicznego, ale również dla budowania tolerancji na wszystkie produkty spożywcze. Jest to stan, do którego dążymy, aby pełnowartościowe i bezproblemowe żywienie było dla nas osiągalne i abyśmy mogli czerpać z niego jak najwięcej korzyści zdrowotnych, a także wspierać leczenie schorzeń i dolegliwości.