Wielu chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) sądzi, że ich schorzenie dotyczy tylko stawów i kości. Tak nie jest. RZS zalicza się do chorób układowych.

Choroby układowe to takie, które nie dotyczą tylko jednego narządu – mówiąc inaczej, to choroby wielonarządowe. Wszystkie mają podłoże autoimmunologiczne. Oznacza to, że w organizmie chorego powstają przeciwciała, które są skierowane przeciwko antygenom obecnym w różnych narządach człowieka. Przeciwciała i prozapalne substancje, tzw. cytokiny, krążą wraz z krwią po całym organizmie i dlatego mogą zaatakować każdy narząd. Wspólnym mianownikiem dla chorób układowych jest to, że występują dolegliwości ze strony stawów. Ale bywa i tak, że zanim zostanie rozpoznany RZS, chory jest leczony z powodu schorzeń płuc, serca czy nerek. W reumatoidalnym zapaleniu stawów oczywiście dominują dolegliwości stawowe, ale objawy narządowe często współistnieją.

Definicja RZS mówi, że jest to układowa, przewlekła, zapalna choroba tkanki łącznej. To ważne, ponieważ tkanka łączna to nie tylko chrząstka i kość. To także element podporowy wielu narządów. Tworzy więzadła i ścięgna. Znajduje się w sercu, wątrobie, w płucach, nerkach. A zatem przy RZS chorują nie tylko stawy, ale cały organizm.

U każdego pacjenta choroba rozwija się i przebiega inaczej. Trudno zatem powiedzieć, które narządy są najbardziej narażone na zmiany. Tak jak nie ma profilaktyki RZS, bo nie można się ustrzec przed tą chorobą, tak samo nie można przewidzieć, jak i u kogo reumatoidalne zapalenie stawów będzie przebiegało. Wiadomo jednak, że kobiety chorują 3 razy częściej niż mężczyźni. Zwykle jako pierwsze pojawiają się dolegliwości stawowe. Ale może wystąpić stan podgorączkowy, uczucie rozbicia, osłabienie. Przebieg choroby może być bardzo gwałtowny, np. teoretycznie zdrowy człowiek kładzie się spać, a rano nie może wstać.

W przebiegu choroby w wielu narządach wewnętrznych (w płucach, sercu, wątrobie, nerkach) mogą się tworzyć guzki reumatoidalne i wpływać na upośledzenie ich pracy. Nie ma w organizmie człowieka takich miejsc, gdzie guzki reumatoidalne nie mogłyby się rozwinąć. Trzeba jednak podkreślić, że guzki reumatoidalne bezpośrednio nie zagrażają życiu pacjentów. Są obrazem i odzwierciedleniem aktywności choroby. Guzki mogą być też bardzo dokuczliwe, jeżeli powstaną na ścięgnach czy w okolicy nerwów.

Najbardziej dramatyczną i źle rokującą dla chorego manifestacją RZS jest zapalenie naczyń. Jeżeli zapalenie rozwinie się w naczyniach krwionośnych, dochodzi do zmniejszenia ich światła, a tym samym do ograniczonego dopływu krwi do narządu. Niedokrwienie, np. serca, może się zakończyć nawet śmiercią. Zapalenie naczyń mózgu prowadzi do poważnych powikłań neurologicznych. Podobnie może się stać w każdym innym narządzie wewnętrznym. Dlatego tak ważna jest świadomość istoty choroby, jaką jest reumatoidalne zapalenie stawów.