Związek pomiędzy spożywaniem alkoholu a ryzykiem wystąpienia demencji jest złożony, ponieważ rolę w tym procesie może odegrać wiele dodatkowych czynników. Jest to prawdopodobnie powód, dla którego istnieją bardzo różne ustalenia dotyczące wpływu alkoholu na zdrowie mózgu i ryzyko wystąpienia demencji. Niektórzy uważają, że alkohol jest szkodliwy dla mózgu, inni twierdzą, że umiarkowane spożycie alkoholu jest niezwykle korzystne i wręcz zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby. Ja również kilkakrotnie zajmowałem się tym tematem. W tym roku opublikowano dwa ważne badania, które mogą nieco rozjaśnić tę kwestię.

Badanie 1: Picie dużych ilości alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia demencji

Pierwsze i największe badanie na temat spożycia alkoholu i demencji zostało dotychczas opublikowane przez lekarzy francuskich i kanadyjskich w Lancet Public Health. Doszli oni do wniosku, że spożywanie dużych ilości alkoholu zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia demencji bardziej niż wcześniej zakładano. Przeciętnie, według autorów, nadużywanie alkoholu skraca średnią długość życia o ponad 20 lat, a demencja jest jedną z głównych przyczyn zgonu.

Do tego badania naukowcy wykorzystali dokumentację medyczną ponad 31 milionów mężczyzn i kobiet, którzy zostali przyjęci do francuskich szpitali w ciągu sześciu lat. U około 1,1 mln pacjentów lekarze zdiagnozowali formę demencji i odnotowano 945,5 tys. przypadków nadużywania alkoholu. Spożywanie alkoholu w dużych ilościach wiązało się z 3,3-krotnym wzrostem ryzyka wystąpienia demencji. Korelacja ta była szczególnie wyraźna w przypadku wczesnej demencji (początek przed 65. rokiem życia): 57% pacjentów z demencją poniżej 65. roku życia stanowili alkoholicy.

Zgodnie z powyższym znaczenie nadużywania alkoholu dla ryzyka demencji może być większe niż takie czynniki, jak palenie tytoniu, zaburzenia depresyjne, czy wysokie ciśnienie krwi. Naukowcy podejrzewają, że związek między nadmiernym spożyciem alkoholu a demencją może być jeszcze większy, ponieważ w badaniu brano pod uwagę tylko przypadki nadużywania alkoholu zdiagnozowane w szpitalach.

Badanie 2: Za dużo i za mało alkoholu - oba czynniki wydają się szkodzić

W drugim badaniu zbadano prawie 10 000 brytyjskich pracowników rządowych w wieku od 35 do 55 lat. To tak zwane badanie Whitehall II sprawdzało wpływ czynników społecznych, behawioralnych i biologicznych na długoterminowe zdrowie badanych osób. Regularne badania uzupełniające i długi średni okres obserwacji wynoszący 23 lata sprawiają, że badanie to jest jednym z jakościowo najlepszych długoterminowych badań epidemiologicznych, a tym samym jest odpowiednim instrumentem do badania wpływu spożywania alkoholu na zdrowie. W celu zbadania tej kwestii naukowcy podzielili konsumpcję alkoholu przez uczestników na trzy kategorie:

1. abstynencja, brak alkoholu

2. 1-14 „jednostek” alkoholu tygodniowo

3. ponad 14 „jednostek” alkoholu

Jedna jednostka alkoholu odpowiada 10 ml czystego alkoholu. Pół litra piwa zawiera więc około 2,5 jednostki alkoholu.

W poprzednim badaniu naukowcy byli w stanie wykazać, że urzędnicy o najwyższym spożyciu alkoholu uzyskali najgorsze wyniki w testach poznawczych. Obecnie epidemiolodzy badali jego wpływ na choroby związane z demencją, które wystąpiły u około 400 uczestników (średni wiek 76 lat) w okresie trwania badania.

Trzecia grupa o najwyższym spożyciu alkoholu również była najbardziej narażona na demencję: ryzyko było wyższe niż ryzyko w drugiej grupie i wzrastało o 17 % wraz z każdą dodatkową jednostką alkoholu na dzień (lub siedem na tydzień). Nic w tym dziwnego. Co jest jednak bardziej zdumiewające, to fakt, że u urzędników, którzy w ogóle nie pili alkoholu, również wystąpiła statystycznie wyższą zapadalność na demencję, o 47% więcej niż u urzędników, którzy spożywali do maksymalnie 14 jednostek alkoholu tygodniowo. Badanie to sugeruje zatem, że skutki zdrowotne spożywania alkoholu przypominają krzywą Gaussa i wykazuje, że lekkie spożycie alkoholu może być dla nas korzystne. Ostatecznie jednak takie badanie obserwacyjne nie może tego udowodnić i konieczne byłyby inne projekty badawcze. Niemniej jednak, nie posunąłbym się tak daleko, by zalecić picie alkoholu abstynentowi. Wyniki są po prostu zbyt niejasne i zbyt jednostronne.

Wniosek

Oba badania pokazują, że regularne spożywanie większych ilości alkoholu (więcej niż 0,5 do 1,0 l piwa dziennie) zdecydowanie nie jest korzystne dla mózgu (oraz oczywiście wątroby i innych narządów). Jednakże w drugim i kilku innych opisanych badaniach również dochodzi się do wniosku, że niskie lub umiarkowane spożycie alkoholu może wiązać się z lepszymi funkcjami poznawczymi mózgu niż w przypadku całkowitej abstynencji. Zaprzeczają temu jednak inne badania, według których nawet umiarkowane picie jest wyraźnie szkodliwe dla struktur mózgowych - pisałem o tym w wydaniu 8/2017. Niestety nadal nie jesteśmy w stanie stwierdzić, jaka ilość alkoholu jest dla nas bezpieczna.

Jednak skutki nadużywania alkoholu są wyraźne. Nadużywanie alkoholu definiuje się jako spożycie co najmniej 60 gramów czystego alkoholu dziennie u mężczyzn oraz 40 gramów u kobiet. Odpowiada to około 1,5 litra piwa lub 0,6 litra wina u mężczyzn i nieco poniżej 1 litra piwa lub 0,4 litra wina u kobiet.