Czy recepta online jest legalna?

Porady lekarskie świadczone na odległość określane się mianem e-porady, czy też porad online. W obiegu są też takie określenia jak e-konsultacja, e-wizyta i wiele innych.

Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty z 5.12.1996 r. i ustawa o działalności leczniczej z 15.04.2011 r. stanowią podstawę do wprowadzenia w Polsce telemedycyny. Oznacza to, że profilaktyka, diagnostyka i leczenie mogą być realizowane w formie zdalnej, online. Ponadto w wyniku przyjęcia przez Sejm RP ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych z 12.05.2011 r. lekarze i farmaceuci, oraz dentyści, pielęgniarki, położne i felczerzy, zdobyli uprawnienia do wystawiania tzw. recept elektronicznych – e-recept.

Dostępność telemedycyny jest większa niż tradycyjnych usług medycznych w placówkach stacjonarnych, na polskim rynku działają już przychodnie oferujące kontakt z lekarzem online w ciągu kilku minut od wejścia na stronę internetową. E-recepta online jest dostępna przez 24 godziny na dobę.

Wszyscy ci pacjenci, którzy wcześniej uprawnieni byli do samodzielnego uzyskiwania recepty konwencjonalnej, mogę od 2020 r. korzystać także z e-recepty.

Na e-receptach korzystają szczególnie chorzy o ograniczonych możliwościach mobilnych, obłożenie chorzy, a także osoby cierpiące na choroby wstydliwe, unikające zbędnych kontaktów z personelem aptekarskim i lekarskim. W tej ostatniej grupie może np. chodzić o osoby z chorobami dermatologicznymi, czy dotyczącymi narządów płciowych.

Szczególnym przypadkiem, w którym e-recept bywa jedynym rozsądnym rozwiązaniem, jest antykoncepcja awaryjna i inne formy antykoncepcji. Klientami e-konsultacji, podczas których wystawia się e-recepty są też pacjenci cierpiący na choroby przewlekłe, którzy dzięki opcji zdalnego przedłużania terapii nie muszą ustawicznie zjawiać się w gabinecie lekarskim, tylko po to by kontynuować leczenie tym samym preparatem, co od lat.

Po zakończeniu elektronicznej konsultacji, lekarz wprowadza dane recepty (nazwy leków, dawkowanie, liczba opakowań, termin obowiązywania recepty) do bazy danych. Pacjent ma do niej wgląd poprzez internetowe konto pacjenta (IKP).

E-recepta uzależniona jest od posiadania przez nas profilu na internetowym koncie pacjenta, stanowiącego kluczowy komponent informatycznych systemów polskiej służby zdrowia. W IKP pacjent może wyszukiwać wystawione przez lekarza recepty, posługując się różnymi filtrami, np. datą wystawienia, nazwiskiem lekarza, nazwą leków, które są na recepcie.

Należy pamiętać o tym, że do IKP możemy zarejestrować się tylko posiadając e-tożsamość, ta z kolei może przybrać formę Profilu Zaufanego, lub też profilu w bankowości elektronicznej, którym większość z nas już dysponuje, z uwagi na realizowanie operacji na rachunku osobistym naszego banku w wersji internetowej.

E-recepta wystawiana jest przez lekarza po uprzednim umówieniu e-konsultacji. Rzadziej lekarz wystawia e-receptę podczas wizyty stacjonarnej, lecz jest to de facto też możliwe.

E-konsultacja także musi być poprzedzona umówieniem terminu z placówką służby zdrowia oraz wybraniem formatu konsultacji. Może to być rozmowa telefoniczna, rozmowa poprzez komunikator, włącznie z wykorzystaniem wizji (zoom, skype). Niekiedy wystarczy też wypełnienie przez pacjenta zestandaryzowanego formularza z pytaniami, i ewentualnie dosłanie lekarzowi fotografii, na której jest np. obrzęk, czy inna nieprawidłowość, którą chcielibyśmy skonsultować.

Zdarza się, że lekarz zaleca badanie krwi, czy też USG, a jego wyniki przesyłane są mu przez pacjenta przed kolejną e-wizytą.

Pamiętajmy, że lekarz ma prawo odmówić wystawienia e-recepty, gdy uzna, iż stan zdrowia pacjenta jej nie wymaga, lub też, jak w przypadku środków antykoncepcyjnych, że nie jest to zgodne z sumieniem lekarza.

Nim wykupimy e-receptę można samemu skontrolować jej zawartość logując się do IKP na witrynie https://pacjent.gov.pl/internetowe-konto-pacjenta.

Istnieje kilka możliwości zrealizowania e-recepty:

- można ją wydrukować z IKP i przedłożyć w aptece, niczym tradycyjną receptę.

- można też posłużyć się otrzymanym od lekarza lub z przychodni w chwili wystawienia e-recepty cztero-cyfrowym kodem PIN, zapisanym w postaci sms, który to kod podajemy farmaceucie. Ten następnie prosi nas o autoryzację poprzez podanie naszego numeru PESEL.

- można ponadto posłużyć się smartfonem, w którym posiadamy wysłaną przez lekarza lub przychodnie wiadomość email, wraz z załączoną e-receptą i czterocyfrowym kodem. Taki druk (w formacie PDF) pokazujemy farmaceucie. Ten skanuje dokument i nie prosi nas już o weryfikację za pomocą PESEL.

- w sytuacji, w której nie posiadamy profilu w IKP, podczas tradycyjnej wizyty otrzymujemy od lekarza zamiast e-recepty wydruk informacyjny, który pokazujemy w aptece.

Lekarz specjalista wystawia e-recepty wyłącznie na te leki, które uzna za konieczne dla indywidualnej terapii. W Polsce ponadto, podobnie jak w innych krajach UE, lekarz może przepisać wyłącznie preparaty umieszczone w krajowych rejestrach.

W przypadku Polski chodzi tutaj o Wykaz Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, który jest też w mniej więcej corocznych interwałach czasowych aktualizowany (https://bip.urpl.gov.pl/pl/biuletyny-i-wykazy/urz%C4%99dowy-wykaz-produkt%C3%B3w-leczniczych).

Podobnie jak klasyczne recepty, także e-recepty wystawiane są na wszystkie leki na receptę (a więc nie na leki OTC), przy czym część z tych leków jest płatna w 100%, podczas gdy inne podlegają częściowej refundacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Nazwy tych leków podawane są przez ministra zdrowia w postaci wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.

Długość ważność e-recepty zależy od leku (leków), które na niej figurują. Na ogół recepty ważne są przez 365 dni od momentu wystawienia przez lekarza, ewentualnie od momentu ważności recepty, wskazanego przez lekarza.

Niektóre leki trzeba wykupić jednak szybko; np. antybiotyki w ciągu tygodnia, leki działające na układ odpornościowy w ciągu 120 dni; leki psychotropowe w ciągu miesiąca.

Pojęcie e-recepty w jednej kwestii odbiega od tego, jak rozumiana była dotychczas zwykła recepta. Otóż e-recepta w dosłownym tego słowa znaczeniu obejmuje tylko jeden produkt leczniczy. Produkt ten może być przepisany w dużych ilościach, a ograniczenia ilościowe wynikają z dawkowania i czasookresu stosowania, niemniej jednak chodzi tu o jeden tylko wyrób.

W efekcie cierpiący na skomplikowane dolegliwości pacjent zakończy e-konsultacje na ogół z tzw. receptą zbiorczą, która liczyć może maksymalnie do 5 e-recept, a więc tym samym może obejmować 5 różnych produktów medycznych. Zarazem jednak realizacja takiej zbiorczej recepty pozwala na wykupywanie poszczególnych pozycji w różnych aptekach, co przydaje się gdy w jednej aptece nie znajdziemy wszystkich pozycji, lub też niektóre będą wyłącznie w postaci leków oryginalnych, zaś my szukamy zamienników.

W sytuacji gdy wszystkie leki wykupujemy w jednej aptece, podajemy jeden tylko kod PIN (jest on ważny dla całej recepty zbiorczej).

Jednorazowo lekarz może wystawić receptę, w ramach której leki będą przyjmowane przez 360 dni, następnie można ją przedłużyć w ramach kolejnej e-konsultacji.

Pielęgniarka także posiada uprawnienia do wystawiania recept na długoterminowe terapie, ale tu maksymalnie do 180 dni.

W obu przypadkach lekarz względnie pielęgniarka musi obliczyć adekwatną dla tego okresu liczbę potrzebnych opakować, które też pacjent może wykupywać etapami.

1)     E-recepty redukują ruch pacjentów w placówkach opieki zdrowotnej, poprawiają komfort pacjenta, zmniejszają koszty obsługi pacjenta, przyspieszają tą obsługę.

2)     Wielkim atutem jest to, że e-recepty są zapisywane na profilu IKP, gdzie pacjent ma do nich stały wgląd, może je analizować, budować historię terapii, porównywać, a także w dowolnym momencie wydrukować.

3)     W przypadku udzielenia zgody przez pacjenta, także lekarz może uzyskać szeroki wgląd w historię preparatów przepisywanych pacjentowi przez różnych specjalistów, dzięki czemu można zaobserwować różne trendy w skuteczności, interakcje i uzyskać inne dane pochodzące z takiej bazy.

4)     Informatyzacja systemu recept utrudnia znacząco proceder fałszowania recept.

5)     Last but not least pacjenci oraz farmaceuci nie muszą już teraz rozszyfrowywać hieroglifów, którymi niektórzy lekarze wypełniali druki recept. Teraz wszystko jest czytelne i przejrzyste.