Artroza – odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Wciąż pojawiające się pytania dotyczące artrozy wskazują na to, że temat ten cieszy się dużym zainteresowaniem. Postanowiłem więc zebrać najważniejsze pytanie i odpowiedzi na nie.

Artroza to schorzenie wynikające ze zużycia stawów. Przyczynami mogą być wypadki, przeciążenia albo po prostu wiek, wskutek czego chrząstka stawowa traci elastyczność, kości w pobliżu stawów twardnieją i usztywniają się, a jama stawowa może się zwęzić. Zapalenie stawów to jak nazwa wskazuje schorzenie o podłożu zapalnym (istnieją różne formy takiego schorzenia). Typowymi przyczynami są infekcje (bakteryjne zapalenie stawów), choroby reumatyczne (wytwarzanie przeciwciał atakujących tkanki własne organizmu, przede wszystkim błonę śluzową stawu), choroby metaboliczne (np. podagra, kryształy kwasu moczowego w stawie).

Bo to dobry lekarz! Brak ruchu przynosi ryzyko znacznego zmniejszenia ruchomości stawów, ich zesztywnienia, a co za tym idzie – gorszego zaopatrzenia w substancje odżywcze i nasilenia dolegliwości bólowych. W tym momencie zaczyna się kręcić błędne koło, które prowadzi najczęściej nieuchronnie do konieczności zastosowania protezy chorego stawu. Wiele osób dotkniętych tą przypadłością obawia się nasilenia objawów choroby wskutek aktywności fizycznej. A przecież jest dokładnie odwrotnie! Stan Twoich stawów jest bezpośrednio uzależniony od ruchu. Dlaczego? Otóż chrząstka stawowa odżywiana jest przede wszystkim dzięki mazi stawowej, a nie dzięki naczyniom krwionośnym. Maź musi pozostać rzadka (odpowiednią konsystencję zapewnia ruch), a poza tym zmiana obciążeń, jaka następuje dzięki ruchowi, pozwala na równomierne rozprowadzanie substancji odżywczych w chrząstce. Ten mechanizm może działać prawidłowo jedynie wówczas, gdy staw jest w ruchu – na przykład, gdy chodzisz 10 000 kroków dziennie. Taka aktywność fizyczna pozwala na zachowanie dobrego poślizgu w stawie i poprawia odżywienie chrząstki w biodrze, kolanie, stawie skokowym itd.

Odpowiedź jest prosta: wszytko, co sprawia Ci przyjemność i nie przysparza bólu. Na początku stosuj się do zasady „ruch z niewielkim obciążeniem”. Idealne będą płynne ruchy, wymagające niewielkiego nakładu sił, które pomogą Ci rozruszać Twoje stawy.

- Spacery, wędrówki po płaskiej powierzchni lub w górę (zjazd w dół w gondoli), nordic walking lub delikatna joga (jeśli nie sprawia bólu)

- Jazda na rowerze lub rowerze stacjonarnym (wybierz niską przerzutkę, dzięki której możliwe będzie naciskanie na pedały bez dużego wysiłku)

- Aqua-aerobik, gimnastyka w wodzie, pływanie

- Biegi narciarskie, wędrówki narciarskie

- Długodystansowe spływy kajakowe

Jeśli interesuje Cię, czy wolno Ci ze zdrowotnego punktu widzenia grać w tenisa, odpowiedz sobie najpierw samemu na pytanie, czy stawy wówczas bolą bardziej, czy raczej nie? Należy zadać sobie to pytanie trzykrotnie: w czasie gry, bezpośrednio po jej zakończeniu (po wstaniu celem przyniesienia napoju w barze klubu) i następnego poranka. Jeśli ból jest nasilony, należy to rozumieć w ten sposób, że uprawiając ten rodzaj sporu nie oddajemy żadnej przysługi naszym stawom. Dotyczy to także innych rodzajów sportów z udziałem piłki: grze w piłkę nożną, piłkę ręczną, badmintona, koszykówkę czy hokeja na lodzie, a także – narciarstwa biegowego w Alpach. W przypadku wszystkich tych aktywności, ryzyko urazu jest duże, obciążenie stawów również.

Bujda, jakoby bieganie powodowało artrozę, wciąż ma się doskonale. A tymczasem wśród osób dotkniętych tą przypadłością biegaczy jest niewielu. Rozwój artrozy zależy także od Twoich skłonności genetycznych, budowy i masy Twojego ciała oraz stanu Twoich mięśni. Kto zatem biega i nie cierpi z tego powodu, nie musi przestawać. Jeśli jednak masz nadwagę i dopiero chcesz zacząć, nie przesadzaj początkowo z obciążeniem. Dobrym wstępem do biegania będzie walking czy jazda na rowerze, dzięki którym początkowo zrzucisz nieco zbędnych kilogramów.

Porozmawiaj z ortopedą, jeśli masz krzywiznę nóg typu O lub X. Podwyższenie wewnętrznej lub zewnętrznej krawędzi buta pozwoli zmniejszyć nieprawidłowe obciążenie działające na stopę. Znaczne wady stopy można korygować odpowiednimi wkładkami. Wypróbuj różne buty i zastanów się, w których z nich masz najmniejsze dolegliwości. Nierzadko najlepszymi butami okazuje się dobrze amortyzowane obuwie sportowe do biegania.

Prawdopodobnie obciążenie kolana było bardzo duże. Czy pamiętasz, kiedy wystąpił ból? Podczas wchodzenia czy schodzenia ze zbocza? Przypuszczam, że podczas tego ostatniego. Popracuj z fizjoterapeutą nad mięśniami okalającymi staw kolanowy (rozciąganie = amortyzacja mięśni prostowników kolana z przodu, wzmocnienie mięśni zginaczy kolana z tyłu). Dobrym uzupełnieniem łagodzenia reakcji mięśnia może być ostrożna jazda na rowerze (stacjonarnym). Proces leczenia może wspomóc Twój ortopeda, przepisując leki doustne, maści oraz ciepłe i zimne okłady itd. Przed kolejnym wypadem w góry należy porządnie potrenować. Zaczynaj od małych pagórków – stopniowo przyzwyczajaj swoje stawy do większych obciążeń.

Podczas siedzenia możliwie często prostuj nogi. Wtedy rzepka mniej uciska na chrząstkę stawową. Przed wstaniem poruszaj bez zbytniego obciążania kolanem. Pozwoli to dotrzeć mazi stawowej do chrząstki i „naoliwić” staw. Wstając, podpieraj się rękami (o oparcie krzesła, laskę). Co godzinę wstawaj i spaceruj odrobinę – najlepiej piętro lub dwa w dół i z powrotem do góry.

Jeżeli staw jest silnie podrażniony i napuchnięty, możesz łagodzić dolegliwości, schładzając go. Chłód ogranicza metabolizm w dotkniętym przypadłością stawie, zmniejsza podrażnienie błony śluzowej stawu, poprzez co wykazuje działanie zmniejszające opuchliznę i łagodzące ból. Co istotne: pomiędzy okładem a skórą kładź zawsze ręcznik. Chłodzenie nie może być nieprzyjemne ani powodować bólu. Do schładzania stawu możesz wykorzystać woreczki z wodą i lodem, specjalne okłady chłodzące z apteki (wymagają uprzedniego schłodzenia w lodówce), a najprościej będzie włożyć staw pod chłodną bieżącą wodę lub przykryć go wilgotną ściereczką.

Okłady z twarogu są dobrym środkiem zaradczym, który wspomoże zmniejszanie opuchlizny, spowodowanej nagromadzeniem płynów. Twaróg podziała nie tylko przyjemnie chłodząco, ale także zmniejszy obrzęk, zatrzyma stan zapalny i zmniejszy ból. Można zastosować zwykły chudy twaróg ze sklepu. Obłóż nim skórę dookoła stawu, a następnie owiń całość ściereczką. Po około 2-3 godzinach twaróg wyschnie i można go wtedy będzie zdjąć. Taki okład można wykonywać kilka razy dziennie.

To proste: unikaj bólu. Najważniejszą regułą jest nieprzeciążanie się. Pohamuj więc swoje ambicje i ogranicz się do odcinków, które możesz pokonać bez trudu. W szczególności unikaj nierównych nawierzchni i trudnych wspinaczek. Nie pakuj zbyt pełno swojego plecaka, aby Twoje stawy nie musiały dźwigać zbyt dużej masy. Wspomagaj się kijkami do nordic walkingu lub wędrówek.