Najważniejsza witamina dla osób po 60. roku życia. 4 sposoby, by zapobiec jej niedoborom

Również medycyna konwencjonalna uznała niedawno, że starszym osobom często brakuje witaminy B12. Dr Andreas Leischker, geriatra i dyrektor kliniki Maria-Hilf-Alexianer-Klinik w Krefeld, przypomina: „Często wykrywamy poważny niedobór witaminy B12. W geriatrii dotyczy to nawet do 40% pacjentów”.

Ten ekspert, podobnie jak wielu innych lekarzy (choć niestety jeszcze nie wszyscy), wie, że od 60. roku życia coraz trudniej jest przyswajać witaminę B12 z pożywienia. W jelicie musi się ona związać z białkiem transportowym (czynnikiem wewnętrznym, patrz: grafika poniżej). Po 60. roku życia organizm wytwarza go coraz mniej.

Czynniki osłabiające przyswajanie witaminy B12 w żołądku i jelicie:

• zmniejszona produkcja białka wiążącego (czynnika wewnętrznego) związana z wiekiem,

• zapalenia błony śluzowej żołądka (typu A),

• zakażenie przewodu pokarmowego bakterią Helicobacter pylori,

• przewlekłe choroby jelit (choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), zapalenie trzustki,

• leki, m.in. na nadkwasotę (stosowane np. na zgagę i wrzody żołądka) i metformina (na cukrzycę),

• operacyjne usunięcie fragmentów żołądka i jelita cienkiego,

• zwiększone spożycie alkoholu,

• stres i obciążenie psychiczne (zmniejszone ukrwienie jelita).

Trudność stanowi fakt, że wiele leków często przyjmowanych przez osoby starsze wzmaga niedobór witaminy B12. Na przykład naukowcy z Uniwersytetu w Sydney w Australii przeprowadzili badanie z udziałem 25 tysięcy pacjentów, w którym odkryli, że leki na zgagę i wrzody żołądka (na nadkwasotę) niemal dwukrotnie podnoszą ryzyko niedoboru witaminy B12.

Bogate źródła witaminy B12 to mięso, mleko i jajka. Produkty roślinne nie zawierają tej witaminy, co może stanowić problem np. dla wegan. Średnio przyjmują oni z pożywieniem zaledwie 0,4 μg witaminy B12 dziennie. W przypadku laktowegetarian jest to 2,6 μm, a u osób jedzących mięso 7,2 μg.

By pokryć dzienne zapotrzebowanie organizmu, należy spożywać co najmniej 6 μg witaminy B12. Jednak ta wartość wystarczy włącznie młodym osobom, u których wchłanianie tej substancji działa prawidłowo. Eksperci zajmujący się witaminami zalecają osobom od 60. roku życia co najmniej 50 μg dziennie.

Problem z witaminą B12 polega na tym, że jej niedobór początkowo nie daje żadnych poważnych objawów, jednak już wtedy wiele funkcji organizmu ulega osłabieniu. Dopiero w przypadku ciężkiego niedoboru pojawiają się przede wszystkim zaburzenia procesu krwiotworzenia, a także dochodzi do często nieodwracalnego obumierania komórek nerwowych.

Inne możliwe oznaki niedoboru witaminy B12:

• zawroty głowy, niestabilny chód, porażenia,

• częste zakażenia,

• zmęczenie, problemy z koncentracją, wyczerpanie,

• niedokrwistość (anemia),

• drętwienie i mrowienie w dłoniach i stopach,

• rozdrażnienie, agresywność,

• osłabienie pamięci,

• depresyjny nastrój,

• choroby otępienne,

• choroby skóry.

Niedobór witaminy B12 (kobalaminy) najbardziej odbija się na nerwach i mózgu, co potwierdza amerykański Narodowy Instytut Badań Nad Starzeniem Się. Badanie tego instytutu wykazało, że pacjenci z niedoborem witaminy B12 cierpią na depresję około dwukrotnie częściej. Naukowcy wiążą także obniżoną koncentrację i choroby otępienne (np. chorobę Alzheimera) z dostarczaniem niewystarczającej ilości witaminy B12.

Podobne wyniki uzyskano w najnowszych badaniach Instytutu Karolinska w Sztokholmie (Szwecja). Naukowcy obserwowali 501 osób w wieku powyżej 60 lat. U osób z niedoborem witaminy B12objętość mózgu znacząco się zmniejszyła na przestrzeni 6 lat. W przypadku wystarczającego poziomu tej witaminy nie dochodziło do żadnych zmian.

Funkcje witaminy B12:

• wzrost i regeneracja komórek nerwowych i błon śluzowych,

• wytwarzanie neuroprzekaźników,

• usuwanie szkodliwej dla naczyń homocysteiny,

• stabilizacja struktury kostnej,

• wytwarzanie DNA, co jest istotne dla podziałów komórkowych,

• wytwarzanie i utrzymywanie mieliny (warstwy izolującej komórki nerwowe),

• tworzenie krwinek czerwonych (erytropoeza),

aktywacja metabolizmu.

Gdy tylko zauważysz u siebie objawy niedoboru witaminy B12, powinieneś udać się do lekarza, by zbadać krew. Osobom po 60. roku życia zalecamy wykonywać takie badanie rutynowo, regularnie co 2 lata.

Uwaga! Wielu lekarzy nie jest obeznanych w kwestii tego badania. Większość z nich oznacza jedynie całkowity poziom witaminy B12 we krwi.

Jednak takie badanie wykryje jedynie bardzo poważny niedobór. W tak zaawansowanym stadium uszkodzenia nerwów są zwykle nieodwracalne.

Lepszym rozwiązaniem jest badanie poziomu holotranskobalaminy. Mierzy on poziom tylko tej witaminy B12, która rzeczywiście jest dostępna dla organizmu. Jedynie część całkowitej kobalaminy występuje w formie aktywnej (5–30%).

Ta aktywna forma jest połączona z białkiem transportowym – holotranskobalaminą (tzw. Holo-TC), a komórki przyjmują witaminę B12 tylko w takiej formie.

Badanie holotranskobalaminy wykrywa niedobór odpowiednio wcześnie, zanim powstaną nieodwracalne zmiany. Mamy wtedy wystarczająco dużo czasu na podniesienie poziomu witaminy B12 i cofnięcie powstałych szkód. Poziom holotranskobalaminy powinien wynosić powyżej 35 pmol/l. Optymalny wynik to więcej niż 50 pmol/l. By ostatecznie wyjaśnić kwestię niedoboru, lekarz może oznaczyć wartości dwóch kolejnych substancji. Pierwsza z nich to homocysteina, która stanowi produkt uboczny przemiany materii i jest szkodliwa dla naczyń krwionośnych. Witamina B12 pełni istotną funkcję w jej usuwaniu, dlatego podwyższony poziom homocysteiny wskazuje na niedobór tej witaminy.

Drugie dodatkowe badanie określa poziom kwasu metylmalonowego (MMA). Jego ilość we krwi lub w moczu zwiększa się w przypadku niedoboru witaminy B12, która uczestniczy w jego rozkładzie.

Choroby, przy których warto sięgnąć po preparaty z witaminą B12:

• początki demencji (ochrona komórek mózgu),

• depresyjne nastroje (produkcja neuroprzekaźników),

• cukrzyca (poprawa metabolizmu),

• astma i przewlekły kaszel (ograniczenie skurczy oskrzeli),

• choroby układu krążenia (usuwanie szkodliwej homocysteiny),

• nerwobóle (regeneracja struktur nerwowych),

• choroby oczu (ochrona komórek oczu i nerwu wzrokowego).

Rada na koniec: Preparaty z witaminą B12 są szczególnie istotne w przypadku chorób przewlekłych. W wielu przypadkach mogą wspomóc ich leczenie.

4 kroki do prawidłowego poziomu witaminy B12:

• Krok 1 – właściwe odżywanie. Każdego dnia spożywaj produkty bogate w B12, takie jak wątróbka, owoce morza, ryby, mięso, jaja i nabiał.

• Krok 2 – suplementy. By wyrównać spowodowane wiekiem obniżenie przyswajalności witaminy B12 w jelitach, powinieneś po 60. roku życia przyjmować preparaty z tą witaminą (np. 50 μg dziennie). Warto stosować je również w przypadku chorób, które sprzyjają jej niedoborom.

• Krok 3 – prawidłowe badanie krwi. Po sześćdziesiątce wykonuj co 2 lata badanie holotranskobalaminy. Jeśli wyniki są zbyt niskie, powinieneś przyjmować 1–2 mg B12 dziennie. 1–3% tej witaminy organizm przyswaja bezpośrednio, unikając skomplikowanej drogi przez białka transportowe w jelicie. Dzięki temu jej wystarczająca ilość pojawi się we krwi, o ile będziesz stosować odpowiednio duże dawki.

• Krok 4 – zastrzyki z witaminą B12. Są niezbędne, gdy nie da się wyleczyć niedoboru tabletkami. By szybko zwiększyć zasoby witaminy B12, w pierwszym tygodniu terapii podaje się jej 1000 μg dziennie. Przez kolejny miesiąc wykonuje się zastrzyk co tydzień, a później w odstępach miesięcznych.

• Specjalne preparaty. Witamina B12 jest łatwo przyswajalna w formie kropli, spreju i tabletek podjęzykowych. Nadają się one szczególnie dla pacjentów z zaburzeniami wchłaniania w żołądku i jelicie.

• Jak stosować preparaty? Najlepiej podzielić dawkę dzienną na kilka mniejszych porcji i przyjmować je 30–60 minut przed posiłkiem.

Skutki uboczne. Nawet w przypadku ogromnych dawek przekraczających 1000 μg dziennie nie należy obawiać się wystąpienia długotrwałych działań niepożądanych.